Ga verder naar de inhoud

"EDO is geen apart leergebied, maar een aanpak die het onderwijs integraal kan versterken"

Interview
2 april 2023

In onze publicatie 'De school als oefenplaats' positioneren we Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) en Wereldburgerschapseducatie (WBE) niet langer als aparte leergebieden, maar als een integrale aanpak om ons onderwijs te versterken. Djapo-onderzoeker Sara De Piere vertelt welke betekenis Djapo's theoretisch kader kan hebben voor iedereen die graag mee nadenkt over kwaliteitsvol onderwijs.

Sara: “Met ‘De school als oefenplaats’ bakent Djapo voor zichzelf het speelveld af voor EDO en WBE. Daarbinnen reiken we verschillende spelelementen aan: instrumenten waarmee leerkrachten en scholen aan de slag kunnen met als expliciete bedoeling om leerlingen de kans te geven om ervaringen op te bouwen rond maatschappelijke vraagstukken. Belangrijk is dat die spelelementen zijn getoetst aan wetenschappelijk onderzoek en aan onze jarenlange praktijkervaring. Zo kwamen we tot instrumenten zoals ‘leren door interactie’ en ‘leren door je denken zichtbaar te maken’, waarover je kan lezen in onze publicatie.”

Waarin verschilt ‘De school als oefenplaats’ met onze vorige praktijkvisie?

“In ‘Hoe een haas een koe vangt’ zagen we EDO en WBE als een aparte educatie, als iets dat scholen óók konden doen. Met ‘De school als oefenplaats’ trekken we expliciet een andere kaart: EDO en WBE zijn geen aparte leergebieden, maar een aanpak die het onderwijs integraal kan versterken. Ook als je wiskunde, biologie of geschiedenis doceert. Die vakken zijn niet typisch EDO, maar door onze aanpak – maatschappelijke vraagstukken als leercontext gebruiken – kan je de betrokkenheid van je leerlingen verhogen en de kwaliteit van je lessen verbeteren.”

“Die shift heeft ook een grote impact op wat we doen en wie we bereiken. ‘Hoe een haas een koe vangt’ werd vooral gelezen door mensen die EDO belangrijk vinden. ‘De school als oefenplaats’ heeft een veel bredere doelgroep: we nodigen iedereen die kwaliteitsvol onderwijs belangrijk vindt, uit om het werk te lezen.”

"Als je leerlingen wil stimuleren om na te denken, dan heb je iets nodig dat hen triggert, iets waarover ze kunnen nadenken zonder dat de leerkracht achteraf met het enige juiste antwoord komt."

De focus in ‘De school als oefenplaats’ ligt op maatschappelijke vraagstukken. Waarom?

“Authentieke maatschappelijke vraagstukken kunnen een waardevolle, relevante leercontext vormen voor leerlingen. Heel wat scholen krijgen te kampen met gedemotiveerde leerlingen die het nut van de lessen niet inzien. Dan is het interessant om je leerstof te koppelen aan een maatschappelijk vraagstuk dat potentieel een impact heeft op hun leven. Zo bouw je een brug tussen je leerstof en het echte leven.”

“Een tweede element eigen aan authentieke maatschappelijke vraagstukken: er bestaat geen pasklaar antwoord op. Als je leerlingen wil stimuleren om na te denken, dan heb je iets nodig dat hen triggert, iets waarover ze kunnen nadenken zonder dat de leerkracht achteraf met het enige juiste antwoord komt. Neem nu de coronacrisis. Die ligt nog vers in het geheugen en heeft op verschillende niveaus een impact gehad op de maatschappij. Sommige leerlingen zullen de situatie vooral vanuit economisch standpunt bekijken, bijvoorbeeld omdat een van hun familieleden tijdelijk werkloos was. Andere leerlingen kennen misschien mensen die zwaar ziek zijn geweest door het virus en zullen het belang van fysieke gezondheid benadrukken. En voor nog anderen primeert de mentale gezondheid. Wie heeft er dan gelijk?”

“Zo’n complex vraagstuk motiveert leerlingen om naar elkaar te luisteren en verschillende standpunten te verkennen. Ze zullen ook gemotiveerder zijn om zaken in vraag te stellen en om zelf een mening te vormen. Zo werk je als leerkracht aan democratische waarden zonder dat je het expliciet over democratie moet hebben.”

“Omgaan met maatschappelijke vraagstukken helpt leerlingen trouwens ook om te leren navigeren in onzekerheid. We worden vandaag gebombardeerd met informatie, maar lang niet alle informatie is 100% zeker. Bovendien is sommige informatie subjectief: wat voor jou geldt, geldt niet per se voor mij. Op school kunnen leerlingen ervaring opdoen met onzekere situaties, zodat ze zich niet laten verlammen door die onzekerheid.”

“We willen leerkrachten uitnodigen om niet alleen aandacht te hebben voor specifieke leerdoelen, maar ook voor de creatie van een leeromgeving waarin maatschappelijke vraagstukken centraal staan."

Welke impact heeft het theoretisch kader op onze werking?

“Vroeger vormden de EDO-vaardigheden filosoferen, systeemdenken en creatief denken de pijlers van Djapo’s aanbod. Maar met ‘De school als oefenplaats’ hebben we Educatie voor Duurzame Ontwikkeling opengetrokken, waardoor we beter kunnen inspelen op de huidige vragen en uitdagingen van leerkrachten. Maatschappelijke vraagstukken kunnen een antwoord vormen op de toenemende demotivatie van leerlingen, zoals ik daarnet al zei. Maar ook op de vraag om meer vakoverschrijdend en projectmatig te werken, want maatschappelijke vraagstukken vormen een rijke leercontext waarin verschillende thema’s, belangen en ervaringen samenkomen. Daarom ook hebben we ons begeleidingsaanbod geheroriënteerd en uitgebreid.”

“Daarnaast willen we leerkrachten ook uitnodigen om niet alleen aandacht te hebben voor specifieke leerdoelen, maar ook voor de creatie van een leeromgeving waarin maatschappelijke vraagstukken centraal staan. Om leerkrachten daarbij te ondersteunen, vertalen we de principes uit ‘De school als oefenplaats’ naar concrete handvaten die we aanreiken via onze methodieken, lessen, vormingen en ander aanbod.”

“We zien ‘De school als oefenplaats’ niet als een visie die in steen staat gebeiteld. Het werk is een uitnodiging om met anderen in dialoog te gaan over kwaliteitsvol onderwijs. Djapo wil daarbij expliciet een open houding aannemen. Leerkrachten die aan de slag gaan met ons materiaal, partners in onderzoeksprojecten, medewerkers van de onderwijskoepels en -netten: we nodigen iedereen uit om met ons in gesprek te gaan en visies en ervaringen uit te wisselen. Want de dialoog over kwaliteitsvol onderwijs komt idealiter in een zo breed mogelijk kader tot stand.”

Heb je een vraag over 'De school als oefenplaats'?

"Onderwijs is de sleutel voor een duurzame wereld"

Interview
1 april 2023

Een interview met Arjen Wals, hoogleraar Transformatief Leren aan de Wageningen Universiteit

COSMOS breekt de schoolmuren open

In de praktijk
3 mei 2023

Een school die bij de politie aanklopt om haar STEM-onderwijs te verrijken? De Antwerpse secundaire school Novaplus zag er tijdens hun COSMOS-project wel voordeel in! Lees meer over hun traject.

“Duurzaamheidskwesties hebben een uniek pedagogisch potentieel”

Interview
11 mei 2023

Professor dr. Katrien Van Poeck (Centrum voor Duurzame Ontwikkeling UGent) vertelt over het pedagogische potentieel van Educatie voor Duurzame Ontwikkeling én de valkuilen wanneer duurzaamheidskwesties in de klas aan bod komen.

De brug tussen theorie en praktijk

Djapo toetst principes en methodieken van EDO en WBE af aan de dagelijkse realiteit van leerkrachten en scholen.

Gepubliceerd op 2 april 2023

Meer inspiratie en nieuws van Djapo

Stad Mechelen verruimt blik op kinder- en jongerenparticipatie

In de praktijk
28 maart 2024

Het zijn drukke maanden voor de Jeugddienst van Mechelen. Begin 2024 startten ze met Djapo een procesbegeleiding op waarbij ze samen met collega's van verschillende stadsdiensten nadenken over de vraag: ‘Hoe kunnen we een duurzame dialoog aangaan met kinderen en jongeren?’.

Djapo genomineerd voor 'Knack-Helden van de Democratie'

Nieuws
27 maart 2024

Dit voorjaar ging Knack met ‘Helden van de Democratie’ op zoek naar initiatieven die de democratie kunnen versterken. De vijf sterkste initiatieven maken kans op de jury- en publieksprijs. En nu komt het ongelooflijk mooie nieuws: Djapo is genomineerd! Stem je mee?

Schrijf je in op onze nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van nieuw lesmateriaal, vormingen en projecten en laat je inspireren door de verhalen van collega's.