Vandaag nemen Nele en Hilde allebei deel aan het Europese LIFE-project. Begeleid door Djapo staan ze stil bij de zin van het leven binnen en buiten de schoolpoorten. Want herbronnen is af en toe broodnodig. Zeker voor schoolmedewerkers, die zoveel bordjes in de lucht houden.
"Van onderwijskwaliteit tot welzijn: waarop focus je als school?"
Vier jaar geleden zat het Daltonatheneum Het Leerlabo in Westerlo in een crisis. “Het leidinggevend kader was er weggevallen, de leerkrachten hadden geen handvaten om met de soms rebellerende jongeren om te gaan”, vertelt zorgcoördinator Nele Verdonck. Nele was toen nieuw in het schoolteam, net als directeur Hilde Raets. Samen startten ze een zoektocht naar meer verbondenheid binnen het schoolteam én meer ruimte voor authenticiteit.
Je startte in een school met heel wat uitdagingen. Gedragsproblemen bij leerlingen, een gevoel van hulpeloosheid bij het lerarenkorps … Hoe is de situatie nu?
Nele: “Beter. Vier jaar geleden was de machteloosheid bij het leerkrachtenteam groot. Ze hadden het gevoel dat ze de leerlingen niet in de hand hadden en voelden de nood aan handvaten. Daarom gingen we aan de slag met de principes van Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet. Vertoont een leerling nu grensoverschrijdend gedrag? Dan zullen we daar nog altijd paal en perk aan stellen, maar we leggen de focus niet meteen op de straf. We maken tijd voor de vraag: waar komt dit gedrag nu vandaan? En we maken duidelijk aan de leerling: je gedrag was niet oké, maar jij als persoon bent dat wel.”
“Tegelijkertijd zocht directeur Hilde ook naar manieren om meer verbinding te creëren met en tussen de leraren. Er was de jaren voordien een grote vertrouwensbreuk gegroeid. Leerkrachten hadden het gevoel dat belangrijke beslissingen boven hun hoofd werden genomen. Hilde is toen in gesprek gegaan met het lerarenteam en ze zocht naar manieren om de school samen vorm te geven. Dat proces zorgde alvast voor meer gemotiveerde leerkrachten. Let wel: we worden nog altijd geconfronteerd met weerstand, we botsen nog altijd op hindernissen. Maar het proces verloopt makkelijker omdat we vanuit een zekere authenticiteit werken.”
Liefdevol verzet
Nele: "We willen leerkrachten én leerlingen ook de principes van liefdevol verzet meegeven: je moet niet altijd klakkeloos doen wat je wordt opgedragen, je mag tegen de stroom ingaan en je mág jezelf in vraag durven stellen. Ook als leerkracht. Als een leerling de leerkracht op een fout of inconsequent gedrag wijst, dan is het oké om te zeggen: je hebt gelijk, ik was in fout. Kwetsbaarheid tonen betekent niet dat je je autoriteit verliest. Kwetsbaarheid tonen maakt eerlijke en open gesprekken mogelijk."
In welke mate sluit het LIFE-project aan bij de beweging die jij en jullie school de voorbije jaren hebben gemaakt?
“Tijdens het LIFE-traject maken we tijd om op zoek te gaan naar wie we zijn als leerkracht, als directielid. Die zoektocht is belangrijk, zeker omdat er op school altijd verschillende processen door elkaar lopen waardoor je soms door de bomen het bos niet meer ziet. Onderwijskwaliteit versterken, inzetten op het welzijn van leerlingen, samen met leerkrachten school maken: op welke uitdaging moet je je focussen? Hoe weet je dat je goed bezig bent? Hilde en ik vinden het belangrijk om ons regelmatig over zulke vragen te buigen.”
"Als ik predik dat leerlingen goed voor zichzelf moeten zorgen, maar tegelijkertijd continu verwachtingen voor mezelf schep waardoor ik mezelf achterna hol: wat leef ik leerlingen dan voor?”
“Tegelijkertijd gaan we met LIFE ook op zoek naar wie we zijn als persoon, los van verwachtingen van buitenaf. Ook die zoektocht is relevant voor je job. Als leerlingenbegeleider probeer ik mijn leerlingen bepaalde waarden mee te geven. Maar handel ik zelf wel in overeenstemming met de waarden die ik wil meegeven? Als ik enerzijds predik dat leerlingen goed voor zichzelf moeten zorgen, maar tegelijkertijd continu verwachtingen voor mezelf schep waardoor ik mezelf achterna hol: wat leef ik leerlingen dan voor?”
In januari gingen jullie met de andere Belgische deelnemers van LIFE op retreat in de Ardennen. Wat is je daarvan bijgebleven?
“De aandacht voor rituelen. Ik ben zelf erg down-to-earth en toen ik hoorde dat we aan een vuurceremonie en symbolische herbronning zouden deelnemen, was ik even bang dat de retreat erg zweverig zou worden. Maar die vrees was onterecht: de rituelen waren mooi en verrijkend. Ze lieten ons toe om afstand te nemen van de dagelijkse beslommeringen en de focus te verplaatsen naar onszelf. Wie ben ik? Wat vind ik belangrijk? Wat is voor mij de zin van het leven?”
"De komende jaren wil ik blijven inzetten op gemeenschapsvorming, binnen en buiten het onderwijs. Want ik ben bang dat we dat aspect wat aan het verliezen zijn in onze samenleving.”
“Tijdens de retreat ervaarde ik hoe belangrijk sense of belonging voor mij is: het gevoel om ergens bij te mogen horen. De deelnemers worstelden vaak met dezelfde vragen en waren bereid om diep te graven om na te gaan wat onze rol precies is binnen het onderwijs. Dat gevoel van samenhorigheid heeft me gesterkt in het idee dat gemeenschapsvorming een belangrijke rol speelt in de zin van het leven. En op die gemeenschapsvorming wil ik me verder blijven inzetten de komende jaren, binnen én buiten het onderwijs. Want ik ben bang dat we dat aspect wat aan het verliezen zijn in onze samenleving.”
LIFE loopt nog tot begin 2025. Maar welke elementen neem je nu al mee?
“Ik probeer tijd te maken voor introspectie. Dat is absoluut niet makkelijk, want je wordt al snel opgeslorpt door de waan van de dag. Daarom probeer ik er tijd voor te maken als ik buiten ben: tijdens een wandeling in de natuur of op de fiets onderweg naar school. De natuur leent er zich sowieso toe om tijd te maken om te herbronnen.”
“Daarnaast maken Hilde en ik ook nog regelmatig tijd om zaken in vraag te stellen. Als we bijvoorbeeld horen dat er frustraties leven bij de collega’s, dan bekijken we samen met de betrokkenen hoe we de situatie kunnen aanpakken. Want als we de frustraties onderhuids en onaangeroerd laten sudderen, welke boodschap zouden we onze leerkrachten dan meegeven? En wat leven we onze jongeren dan voor? Die vragen sporen ons aan om op zoek te gaan naar een adequate aanpak.”
“Maar het blijft balanceren op een slappe koord: de zoektocht naar focus. Enerzijds werk je op een school en wil je leerlingen kennis en vaardigheden bijbrengen. Maar tegelijkertijd ben je ook bezig met mensen, met menselijk gedrag. En er bestaat geen vastomlijnde manier die ons vertelt hoe we die balans nu precies kunnen vinden. Het blijft schipperen. Altijd.”
Meer info over LIFE?
We volgen Nele op verschillende momenten in haar LIFE-reis. Blijf je graag op de hoogte? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief of schrijf je in op de Facebook-pagina van LIFE.
Meer inspiratie en nieuws van Djapo
Méér solidariteit, niet minder
Bij de federale formatie liggen er plannen op tafel om te snoeien in de uitgaven voor internationale samenwerking. Maar wie bespaart op internationale samenwerking, bespaart ook op mensenrechten én op onze eigen economische en sociale veiligheid. Daarom kwam Djapo op 14 november mee op straat, samen met de hele sector van ontwikkelingssamenwerking.
Wie zorgt er voor onze leerkrachten en directies?
Leerkrachtentekort, toegenomen planlast, gedemotiveerde leerlingen: leerkrachten en schooldirecties kijken op tegen een berg uitdagingen. En die berg blijkt soms té hoog. Hoe kunnen we beter zorg dragen voor de mensen die onze kinderen en jongeren mee helpen opgroeien? Djapo-medewerker An Yskout vertelt hoe het Europese project LIFE een antwoord kan bieden.