Land- en tuinbouw: (g)een ver-van-mijn-bedshow

Monique: “Negentig procent van de kinderen en jongeren die ons bezoeken, hebben een erg klassiek beeld van de boerderij. Een beeld uit de kinderboeken in feite, met een boer die wat koeien, ezels, kippen en varkens bijhoudt. Gisteren vroeg één van de kinderen nog: waar is jullie hond en poes? Ze zien de boerderij niet als een economisch gegeven, maar als een gezellige kinderboerderij. Zelfs voor de leerkrachten is de landbouw een ver-van-mijn-bedshow. Een beervat bijvoorbeeld, dat kennen ze niet meer.”

Geitenboerderij ’t Eikenhof krijgt wél vaak bezoekers over de vloer. “We zijn een zorgboerderij en hebben een hoevewinkel. Bovendien krijgen we regelmatig klassen op bezoek: van kleuter- tot secundair onderwijs, zowel uit het regulier als uit het buitengewoon onderwijs. De Provincie ondersteunt die bezoeken ook, hé. Leerkrachten uit de derde graad basisonderwijs kunnen bijvoorbeeld het traject ‘Boerderijonderwijs’ volgen, waarbij ze zes halve dagen les volgen op een boerderij in de buurt. Dat is verrijkend, zeker voor kinderen die liever ervaringsgericht dan uit schoolboeken leren. Hefboomwerking, korte keten, winst en verlies … Dat zijn zaken die kinderen vaak sneller begrijpen als ze er in de praktijk – op de boerderij – mee aan de slag gaan.”

Monique en haar collega-landbouwers krijgen tijdens klasbezoeken steeds vaker kritische vragen. “Als onze geiten lammeren, dan brengen we de mannelijke lammetjes naar het slachthuis. Want die produceren nu eenmaal geen melk. Daar hebben kinderen het vaak moeilijk mee. Sommige jongeren vragen ook naar het vervuilende aspect van land- en tuinbouw. Dan kun je met hen in gesprek gaan over het stikstofakkoord, maar hoe doe je dat op een kindvriendelijke manier? Daar hebben veel boeren geen kaas van gegeten.”

Enkele Oost-Vlaamse land- en tuinbouwers klopten daarom aan bij Caroline Ingelbert en Katrien Baetens van de dienst Landbouw en Platteland van de Provincie Oost-Vlaanderen. De vraag: hoe kan je met kinderen en jongeren praten over complexe onderwerpen?

Het eindresultaat is ‘Boer(in): maat van het klimaat!’, een thematisch boerderijbezoek voor klassen van de 2^de en 3^de graad basisonderwijs. “De werkvormen die we samen met Djapo selecteerden, zijn verwerkt in een handleiding die beschikbaar is voor Oost-Vlaamse land- en tuinbouwers."

Waarover kunnen die gesprekken dan gaan? “Als leerlingen vragen naar onze impact op het milieu en het stikstofakkoord ter sprake komt, dan kunnen we via de werkvormen samen met hen nadenken over hoe het komt dat de land- en tuinbouw zoveel stikstof uitstoot. We maken dan natuurlijk een verschil tussen industriële landbouw en familiebedrijven. Maar we denken ook na over waarom zelfs familiebedrijven de laatste decennia zo gegroeid zijn. Daar liggen meerdere oorzaken aan de basis. De familie van mijn man is bijvoorbeeld van 30 naar 70 koeien moeten gaan omdat ze anders geen lening kregen van de bank. En dan heb je nog het feit dat boeren vaak een zeer klein percentage ontvangen van de prijs die je in de supermarkt betaalt voor onze producten. Ook die prijs dwingt veel boeren om te groeien, om meer te produceren om zo voldoende te verdienen.”

Met hun hoevewinkel kiezen Monique en Peter bewust om in te stappen in de korte keten, een duurzaam vermarktingssysteem waarbij een rechtstreekse relatie bestaat tussen de producent en de consument. Ook over die korte keten gaan ze in gesprek met leerlingen. “Onlangs kregen we nog een klas uit het buitengewoon secundair onderwijs over de vloer. Ze kregen allemaal een portefeuille met centen waarmee ze iets mochten kopen uit onze winkel. Toen veranderden we het scenario: wat als je dit product in de supermarkt koopt? Waar gaat het geld dat jij betaalt dan naartoe? Dan brengen we samen de verschillende schakels in kaart tussen de supermarkt en de boer. Per schakel moeten ze wat geld opzij zetten. Zo zien ze met hun eigen ogen hoe weinig van hun geld effectief naar de boer gaat. En dan kan je uitleggen dat boeren die instappen in die lange keten én voldoende willen verdienen, vaak moeten groeien om te kunnen blijven bestaan. Je legt de complexiteit en tegelijk de absurditeit van het systeem bloot.”